Türkiye’de Kuduz: Hangi İllerde Var? Neden Hâlâ “Çözülmedi”?
Kuduz… duymayan kaldı mı hâlâ? “Artık unutuldu” sanılır ama gerçek bu değil. Bazı şehirlerimiz, gölgede bırakılmış bir tehlikeyle – sahipsiz köpekler, yaban hayatı ve ihmal edilmiş kontrollerle – yaşamaya devam ediyor. Peki, gerçekten hangi iller kuduz tehdidi altındaydı, hâlâ altın çizgilerle gözetilmesi gereken yerler neresi? Türkiye’de kuduz vakaları, açıklanan sayılar ışığında 2019‑2024 dönemi arasında 59 ile 35 il aralığında raporlandı. ([Yeni Şafak][1])
—
Türkiye’nin Kuduz Haritası: Resmî Veriler Ne söylüyor?
2019’da 59 ilde 494 kuduz vakası görüldü. ([Yeni Şafak][1])
2020’de bu sayı 52 ile sınırlanırken, 267 vakaya düştü. ([Ensonhaber][2])
2021’de 28 ilde 153 vakaya geriledi; 2022’de 41 il, 277 vaka; 2023’te 35 il, 282 vaka rapor edildi. ([Aybüke Türk Haber][3])
2024’ün ilk 5 ayında ise 21 ilde 50 vakaya rastlandı. ([Ensonhaber][2])
Bu rakamlar, kuduzun yalnızca “doğu illerine mahsus bir tehdit” olmadığını, tüm Türkiye çapında — kimi dönemlerde daha geniş bir dağılımla — hâlâ var olduğunu gösteriyor.
Ek olarak; sahipsiz köpeklerin yoğun olduğu, yaban hayvan popülasyonunun fazla olduğu ve denetimin yetersiz kaldığı merkezlerde (örneğin bazı il merkezleri, kırsal alanlar, terk edilmiş mahalleler) risk daha yüksek. ([Dergipark][4])
—
Hangi İller “Öne Çıkıyor”?
Bazı iller, son dönemde karantina uygulamalarıyla ve vakaların artışıyla dikkat çekti:
Gaziantep, Diyarbakır, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Malatya, Adıyaman, Erzurum ve Bursa gibi illerde kuduz nedeniyle karantina uygulanmış bölgeler olduğu raporlandı. ([Haber7][5])
Zaman zaman sahipsiz köpek saldırılarıyla gündeme gelen bu illerde, virüsün bulaşabilme riski hâlâ yüksek. ([Yeni Şafak][1])
Bu tablo, kuduzun “sadece uzak, küçük köylerde rastlanan bir sorun” değil; büyük şehirlerden, sanayi kentlerine, güneyden kuzeye, batıdan doğuya kadar uzanan ülke çapında bir halk sağlığı meselesi olduğunu gösteriyor.
—
Neden Hâlâ Bitmedi? Kuduz Sorununda Temel Kusurlar
Denetimsizlik ve Sokak Hayvanları Politikası
Evcil hayvanların ve sokak hayvanlarının aşı/tibbi kontrol süreçleri yeterince denetlenmiyor. Başıboş köpeklerin nüfusu kontrolsüz artarken, aşı kampanyaları ya düzensiz ya da yetersiz kalıyor. Bu durum, kuduz virüsünün yayılması için en ideal zemin.
Veri Şeffaflığı ve Haritalandırma Eksikliği
“Kuduz vakalı iller” listesi değişken — bazı yıllarda 59, bazılarında 28 il rapor edilmiş. Ama detaylı “il-ilçe-hayvan türü” ayrıntısı çoğu zaman kamuoyuna açıklanmıyor. Bu da halkın ne kadar risk altında olduğunu bilmesini engelliyor.
Yabani Hayvanlar ve Bulaş Zinciri
Evcil hayvanlar kadar, tilki, çakal ve kurt gibi yaban memelileri de kuduzun taşıyıcısı. Özellikle kırsal ve ormanlık alanlarda yaşayanlar için bu risk hâlâ çok canlı. ([HSGM][6])
Yetersiz Farkındalık ve Temas Sonrası Geç Müdahale
Isırık veya tırmalama yaşanmasına rağmen birçok kişi “acil önlem” almıyor: yara temizliği, aşı gibi. Hâlbuki kuluçka süresi 14 gün ile 1 yıl arasında; bu süre boyunca virüs uykuda olabilir. ([HSGM][6])
—
Eleştirel Bir Bakış: “Resmi Rakamlar Gerçeği Yansıtıyor mu?”
Resmi veriler, iller arası büyük dalgalanma gösteriyor; bu dalgalanma, gerçek vaka sayıları değil — denetim, kayıt ve raporlama aşamasındaki düzensizliklerden kaynaklanıyor olabilir.
Bazı illerde karantina uygulamaları yapılmış; ancak bu “kontrol altına alındı” anlamına gelmiyor. Yıllar sonra bu bölgelerde yeniden vakalar rapor edilebiliyor.
Yabani hayvan kaynaklı kuduz, evcil hayvanlara ve insanlara sıçrayabilir — bu zincirin koparılması için sadece evcil hayvanlara odaklanan politikalar yetersiz.
Bu tablo, aslında kuduzun yok olmadığı; sadece kamuoyunun gündeminden düştüğü gerçeğini gösteriyor. Ve bu, önümüzde duran en büyük tehlike.
—
Harekete Geçmek İçin Sormamız Gereken Sorular
Neden tüm iller için yıllık, şeffaf, hayvan türü ve bölge bazlı kuduz haritası yayınlanmıyor?
Sokak hayvanları ile ilgili politikalar neden hâlâ; sterilizasyon, aşılama, kayıt altına alma yerine geçici müdahaleler üzerine kurgulu?
Yabani hayvan popülasyonu gözardı ediliyor mu — yoksa bu risk bilinçli olarak görmezden mi geliniyor?
Bir ısırık/temas durumunda, aşıya ulaşım ve bilgilendirme neden hâlâ yeterli değil?
—
Türkiye genelinde kuduz hâlâ var. Çarpıcı istatistikler, karantina uygulanan iller, yaygın sokak hayvanları ve yaban hayatı — hepsi kuduzun yalnızca “hastalıklı köpek” meselesi olmadığını, derin ve sistematik bir halk sağlığı problemi olduğunu gösteriyor. Eğer bu konuda ciddi bir adım atılmazsa, önümüzdeki yıllar bu virüsle uğraşmaya devam edeceğiz.
[1]: “Kuduzun Türkiye’deki beş yıllık bilançosu | Hayat Haberleri”
[2]: “Türkiye’nin 5 yıllık kuduz vakaları ve karantinalar”
[3]: “Türkiye’nin 5 yıllık kuduz vakaları ve karantinalar”
[4]: “Stray Dogs in Türkiye: A Health Needs Assessment Proposal for Rabies …”
[5]: “Türkiye’de 5 yıldır kuduz vakaları nedeniyle 12 ilde karantina …”
[6]: “Kuduz – Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü”